JUN-2020 - Wat kun je zelf doen om je leefomgeving te verbeteren? Ditmaal leren we van meteoroloog Grieta Spannenburg hoe je je tuin klimaatbestendig en watervriendelijk in kunt richten.
Steden zijn vaak dichtbebouwd en versteend. Bij regenval kan de neerslag niet in de bodem infiltreren. De regen spoelt dan over het versteende oppervlak naar het riool. En vanwege ons veranderende klimaat hebben we steeds vaker te maken met hevige regenbuien. Bij extreme hoeveelheden neerslag is de rioolcapaciteit niet altijd toereikend. Met als gevolg overlopende riolen, vollopende kelders en blank staande straten. Cijfers van verzekeraars (pdf: 235 KB) wijzen op minstens tien tot vijftien miljoen euro schade per jaar aan huizen en bezittingen in Nederland door wateroverlast als gevolg van hevige neerslag. Tot zo ver het slechte nieuws. Want er is ook goed nieuws! Je kunt namelijk zelf iets doen om de gevolgen van wateroverlast te beperken. Namelijk je directe leefomgeving watervriendelijk inrichten!
Heftige neerslag en pittige droogte
Regenton (Bron: fotoarchief Grieta Spannenburg)Zelfstandig tekstschrijfster en mediameteoroloog Grieta Spannenburg ziet dagelijks vanuit haar raam in Arnhem de gevolgen van het veranderende klimaat. “In mijn wijk hebben we inmiddels zowel met heftige neerslag als met pittige droogte te maken gehad”, vertelt ze. “Op 28 juli 2014 hoosde het zo lang dat in veel souterrains water naar binnen kwam. Ook ons eigen souterrain stond blank! Deels was dit rechtstreeks regenwater, deels rioolwater dat door het overvolle moerriool de huizen in werd gestuwd. De droogte en hitte van 2018 en 2019 hadden grote effecten op de vele parken, tuinen en de nabijgelegen Veluwezoom. Het was griezelig dor.”
Als meteoroloog merkt Grieta op dat weerpatronen tegenwoordig vaker langdurig ‘vast’ zitten. Hierdoor houden dezelfde weersomstandigheden vaak lang aan. Hetzij nat, hetzij droog. "Daar kun je je tuin dan maar beter op aanpassen", dacht Grieta. “In mijn eigen tuin zet ik vooral in op robuustheid en flexibiliteit. De regenpijp vanaf het huis heb ik deels afgekoppeld van het riool. De afvoer eindigt in mijn tuin. Zo kan het water de grond inzakken. Mijn regenton vangt ook veel water op als het regent.”
Pak het moment
Wel is het een beetje lastig water vangen met die droge zomers. Pak het moment en wees creatief, is Grieta’s devies. “Als meteoroloog volg ik het weernieuws op de voet”, stelt ze. “Als een flinke stortbui zich aankondigt, zit ik er klaar voor. Overal zet ik emmers neer om het water op te vangen. Is er eentje vol? Dan ren ik de tuin in en plens ik het water in de regenton. De regenpijp die van het dak komt, koppel ik los, zodat de gutsende waterstroom in een grote bak klotst. Het klotst en spat dan als een gek, vaak ook over mijzelf heen. Maar zo vang ik liters water op. Die gebruik ik dan tijdens drogere periodes om mijn planten water te geven. Dit bespaart een hele hoop drinkwater!”
Zet je bodem in voor wateropvang
Maar ook met hoogteverschillen kun je een boel doen volgens Grieta. Als je het water leidt naar een lager gelegen plek, blijft het water daar even staan. Dan kan het makkelijker de bodem in trekken. "En lieve mensen, gooi die tegels eruit", verzucht Grieta. "Die maken een tuin echt niet mooier. En elke tegel telt! Tegels zorgen ervoor dat het regenwater niet in de bodem kan infiltreren en via het riool moet worden afgevoerd. Daardoor overstroomt het riool sneller bij zware regenval." In haar eigen tuin heeft Grieta dan ook vooral groen. Maar zelfs een klimaatvrouw heeft nog tuinwensen. Namelijk een sedumbedekking op het schuurtje. “Die maakt mijn tuin straks nog koeler!”
Strijd tegen verstening
Met haar buurtbewoners en als grote aanjager het Buurtgroenbedrijf, is Grieta de strijd aangegaan tegen de verstening in haar straat. “We hebben allerlei plantjes in meerdere plantvakken en boomspiegels gezet. Overal waar dat kon, hebben we groen geplant. Met een zelfgevlochten hekje van wilgentenen eromheen. Ik ben zo benieuwd hoe het er in de zomer uitziet! En wat dat groen gaat doen voor de wateroverlast en de hittestress.”
Zelf aan de slag met een watervriendelijke tuin? Bekijk Grieta’s tips!
- Plaats je regenton aan het uiteinde van een pijpenstelsel dat water van een groot dakoppervlak afvoert. Of onder een pijp vanaf een schuur. Zo kan de regenton ook bij een lichte bui neerslag opvangen.
- Plaats je regenton op een verhoging. Onderaan zit een kraantje. Daar kun je dan mooi een emmer of gieter onder plaatsen.
- Zet de regenton niet naast de keuken of je terras. Muggenlarven voelen zich namelijk prima thuis in stilstaand water. Als die gaan uitvliegen, dan liever niet richting jouw keuken, toch?
- Nadert er serieuze vorst? Vergeet de regenton niet te legen. Door het bevriezen en uitzetten van het water kan de regenton stuk gaan.
- Geef een afgekoppelde regenpijp die in de tuin uitkomt een kleine hellingshoek mee te voor een goede afstroom.
- Zorg dat een afgekoppelde regenpijp loopt naar een plek in de tuin die het water op kan vangen. Liefst een paar meter van je gevel. En niet de verkeerde kant op, die van je keuken of kelder bijvoorbeeld.
- Haal je tegels eruit en vervang ze door groen. Toch bestrating? Zorg dan voor regendoorlatende bestrating
Wie gaat dat betalen?
Verschillende waterschappen en gemeenten stellen subsidies beschikbaar. Zo geeft de gemeente Apeldoorn subsidie voor het afkoppelen van regenwater. In Utrecht komt de gemeente zelf tegels ophalen om het voor jou makkelijker te maken om je tuin te vergroenen. Kijk op de website van jouw gemeente voor mogelijkheden in jouw leefomgeving. Wil je samen met buurtbewoners jouw buurt watervriendelijker maken? Kijk dan eens op de website van jouw waterschap. Waterschappen bieden vaak subsidies aan, zoals Waterschap Aa en Maas.
Nog meer weten?
Bekijk het handboek voor de watervriendelijke tuin (pdf: 9.2 MB) op de website van Atelier GroenBlauw. In dit handboek vind je handige stappenplannen om een regenton te plaatsen, hoogteverschillen te creëren of regendoorlatende bestrating aan te leggen.
Woon je in de buurt van Utrecht? Neem dan eens een kijkje bij de watervriendelijke tuin bij Gasvrij thuis in Overvecht. Studenten van het Utrechtse Wellantcollege ontwierpen deze ultieme watervriendelijke tuin.
Lees het vorige artikel in de serie over wat je zelf kunt doen om je leefomgeving te verbeteren: Tips voor meer groen in tuin en directe leefomgeving.
Tekst: Jeannine Brand, Atlas Leefomgeving
Foto's: fotoarchief Grieta Spannenburg Tekstkameleon; gemeente Utrecht / Gasvrij thuis
